Günümüzün ekonomik ortamında  başarılı olmak isteyen üreticiler; organizasyonlarını ve tedarikçilerini sürekli iyileştirmeyi kendilerine prensip edinmek durumundadırlar.

Ürünleri / Hizmetleri üretmek için  daha etkin yöntemleri bulmak ve uygulamak zorundadırlar.

İstatistiksel Kontrolu da bu ihtiyaçlardan ortaya çıkmıştır. kontrolda  yakalamanın ( muayene- ) yerine önleme tekniği  uygulanmaktadır. Çünkü  yakalama  ( ) hurda ürünleri  tolere eder, önleme ise  hurda ürünlerin oluşmamasını sağlar.

Yakalama;

  • Ürünlere yapılan son kontrolda hatalı olanları bulunması ve ayıklanması
  • Proses sırasında  yüksek sıklıktaki tekrarlayan kontrollar ile hatalı ürünlerin yakalanması
  • Bunların sonucunda  hatalı ürünlerin artması ve bunların kabullenilmesi sonucu ortaya çıkar.

Önleme;

Hatalı ürün oluşmadan ilk seferde doğru üretimin gerçekleştirilmesi

Önlemeye yönelik metodların kullanılması

İsrafların önlenmesi  sağlanmış olur.

Proses

Çıktıyı ( ürün / hizmet )  üretmek için bir arada çalışan tedarikçiler,  üreticiler, makine / ekipman, girdi malzeme, metodlar ve çevrenin kombinasyonuna proses denilir.

Proses performansı

Üretici-müşteri iletişimine, prosesin tasarımına , gerçekleştirilmesine, yürütülmesine bağlı olarak değişir.

Proses performansını ölçmek için proses çıktısı kullanılabilir. Ayrıca prosesin kendisi ve parametreleri incelenerek proses performansı hakkında bilgi edinilebilir.

Proses Kontrol Sistemi

Geri besleme sistemi olarak tanımlanabilir. İPK   bir çeşit geri besleme sistemidir. Proses Kontrol Sisteminde hem müşterinin sesi hem de prosesin sesine kulak verilir.

Proses ile ilgili faaliyetler

Prosese ile ilgili bir faaliyetin ekonoımik olması için, önemli karakteristiklerin  hedefden uzaklaşmadan faaliyetlerin gerçekleştirilmesi gerekir. Bu faaliyetler kısaca;

Ekipman değişimi

Operatör eğitimi

Proses tasarımının değişimi

Girdi malzeme değişimidir.

Faaliyetler uygulandıktan sonra sonuçlar ölçülmeli, değerlendirilmeli ve gerekirse yeni faaliyetler planlanmalıdır.

Çıktılarla ilgili faaliyetler

Çıktı ile ilgili bir faaliyet;  daha önceden üretilmiş çıktılardan teknik spesifikasyonlara uymayanların  ayıklanmasını içerdiğinden  ekonomikliği en az olanıdır.

Sadece çıktıları kontrol etmek etkin bir yöntem değildir.

Değişkenlik- Genel ve Özel nedenler

Hiçbir iki ürün veya karakteristik birbirinin aynısı değildir. Aradaki fark büyük veya ölçülemeyecek kadar küçük olabilir.Çünkü proses çok sayıda değişken kaynağı içerir.

Bazıları;

  • Makinadaki  rulmanlı yatağın aşınması, boşluklar
  • Kullanılan takımların aşınma oranı, mukavemeti
  • Malzemenin çapının ölçüsü, sertliği
  • Operatörün yaptığı ayarlar. Parçayı yerleştirme hassasiyeti
  • Bakım, yağlama ve aşınan parçaların değişimi
  • Çevrfe
  • Ölçüm sistemi

Dağılım;

Ölçülen değerler gruplandırıldığında  oluşan forma  Dağılım denir.Dağılım aşağıdaki şekillerle karakterize edilir:

  • Konum ( ortalamanın hedefe göre pozisyonu )
  • Yayılım ( en küçük değerden en büyük değere doğru değerlerin  yayılması )
  • Biçim  ( simetriklik, çarpıklık vs )

Genel Nedenler:

Çeşitli proseslerde çeşitli derecelerde her zaman bulunabilen tesadüfi değişkenlik kaynaklarıdır.

Değişkenliğin genel nedenleri mevcutsa, prosesin çıktısı bir dağılım oluşturur. Bu dağılım zaman boyunca kararlı ve önceden tahmin edilebilir.

Özel Nedenler:

Çoğunlukla düzensiz ve istikrarsız olan ve önceden tahmin edilemeyen nedenlerdir.

Değişkenliğin özel nedenleri mevcutsa prosesin çıktısı zaman boyunca kararsızdır.

Lokal Faaliyetler:

  • Değişkenliğin özel nedenlerini ortadan kaldırmak içindir.
  • Prosesi tanıyan bir kişi tarafından gerçekleştirilir.
  • Proses problemlerinin  yaklaşık %15 i bu  şekilde çözülür.

Örneğin ;  makine ayarlamaları

Sistemdeki Faaliyetler:

  • Değişkenliğin genel nedenlerini gidermek içindir.
  • Yönetim faaliyeti gerektirir.
  • Proses problemlerinin yaklaşık %85 i bu şekilde çözülebilir.

Örneğin; Girdi malzemenin değişkenliği daha az olan bir tedarikçiden temin edilmesi

Proses Kontrol ve Proses Yeterliliği:

Proses değişkenliğinin kaynağı sadece genel nedenlerden kaynaklanıyorsa  ve özel bir neden olduğunda sinyal veriyorsa proses olarak kontrol altında demektir.

Proses öncelikle istatistiksel olarak kontrol altına alınmalı, değişkenliğin özel nedenleri belirlenmelidir.

Proses Kontrol ve Proses İyileştirme Çevrimi:

1- Prosesin Analizi:

  • Prosesin ne yapması gerekiyor?
  • Yanlış giden nedir?
  • Proses ne yapıyor?

2- Prosesin devamlılığı:

  • Proses performansının izlenmesi
  • Değişkenliğin özel nedenlerinin  belirlenmesi ve önlemlerin alınması

3- Prosesin İyileştirilmesi:

  • Genel nedenlerden kaynaklanan değişkenliği daha iyi kavrayabilmek için prosesin değiştirilmesi
  • Genel nedenlerden kaynaklanan değişkenliğin azaltılması

Proses Yeterlilik Analizi

Proses yeteneği bir prosesin sağlayabildiği en az kalite değişkenliğidir.Proses yeteneği; makine , ekipman metod, insan ve çevre faktörlerine bağlıdır.

Üretimde mevcut  spesifikasyon limitlerine göre proseslere uygulanan istatistiksel proses kontrol işleminde prosesin değişkenliğini göstermek, kalite , verim ve performansını arttırmak ve prosesin yeterliliğini anlamak için proses yeterlilik katsayıları tanımlanmıştır.

Proses Yeterlilik analizinde  Cp ve Cpk olmak üzere iki indeks kullanılır.

Cp ;  prosesin yayılımını kontrol eder

Cpk ; prosesin hem yayılımını hem de ortalamanın hedeflerden sapmasını kontrol eder.

Bu değer 1 den küçükse proses yetersizdir.

Bu değer 1 ile 1,33 arasında ise prosesin geliştirilmeye ihtiyacı vardır.

Bu değer 1,33 ve daha büyükse proses yeterlidir.

Otomotiv sektöründe bu değerin  zaman zaman 1,67 olmasını talep eden OEM ler vardır

Kontrol  Diyagramları:

Kontrol  diyagramları; bir prosesin ne zaman ayar gereksinimi olduğunu, ne zaman kendi haline bırakılacağını belirlemek için kullanılmaktadır. Ayrıca prosesin kararlılığını değerlendirmek için de kontrol  diyagramlarından faydalanırız.

Kontrol  diyagramları istenilen özelliklerde ürün / hizmet üretebilmek için söz konusu prosesin istatistiksel  olarak kontrolu ve analizinde de kullanılabilir.

Kontrol Diyagramlarının faydaları:

  • Proses değişikliğini anlamak için etkin bir tekniktir.
  • İstatistiksel olarak kontrol altında olan prosesin performansı tahmin edilebilir.
  • Kontrol altındaki proses  genel neden değişkenliğinin azaltılmasıyla iyileştirilebilir ve proses hedefi iyileştirilebilir.
  • Prosesin yüksek kalitede, yeterlilik seviyesinde ve düşük maliyetlerle ilerlemesini sağlar
  • Değişkenliğin özel ve genel nedenlerini ayrıştırarak, lokal veya sistemdeki faaliyetler için rehberlik eder.

Hayrettin Yücel DAĞADA

Mak. Yük. Müh.

27 / 03 / 2007