Hidrokarbon Zehirlenmeleri
Hidrokarbonlar
Genel bilgi
Hidrokarbonlar karbon ve hidrojen içeren bileşiklerdir. Çok çeşitli şekillerde karşımıza çıkan hidrokarbonların en yaygın görüleni petrol türevleridir.
Hidrokarbonlar hidrojen ve karbon atomu içeren bileşiklerdir. Çoğunlukla petrol türevleri oldukları için eş anlamlı olarak kullanılırlar. Ancak petrol türevi olmayan hidrokarbonlar da vardır.
Ham petrol özellikle deniz hayvanları ve bitkilerin çok katmanlı toprak ve çamur altında 15-500 milyon yıl beklemesi ile oluşmuştur. Çok kompleks hidrokarbon karışımlarıdır. Genel olarak parafin asfalt ve karışık ham petroller olarak sınıflandırılabilir. İçerdikleri hidrokarbon bileşenine bağlı olarak ham petrolün doğada sarı-kahverengi, akışkan siyah veya yoğun-yarı katı halde olabilir.
Hidrokarbonlar ısı, basınç ve c atomlarının sayı ve düzenine bağlı olarak gaz, sıvı veya katı formda bulunabilirler
Hidrokarbonların kimyasal sınıflandırılması
1.Alifatik Hidrokarbonlar (Petrol türevleri):
Petrol eter
Nafta
Varnish makers and painter`s naphta (vernikçi ve boyacı naftası)
Rubber solvent (lastik çözücü)
Stoddard solvent
Benzin
Kerosen
Fuel oil
Lubricating oils (yağlama yağı)
Paraffin wax (parafin)
Asfalt
Butadien
Bütan
Etan
Heksan
Metan
Propan
Mineral seal oil (maden sızdırmazlık yağı)
Alifatik hidrokarbonların kullanıldığı yerler
Benzin
Fuel oil
Jet yakıt
Gaz yağı
Tüp gaz
Isıtma ve soğutmada
Bebek ve güneş yağı
Tiner
Vernik
Boya sanayi
Kuru temizleme
Sıvı mobilya cilası
Çakmak gazı
Lamba yağı
2.Aromatik Hidrokarbonlar:
Benzen
Paradikloro benzen
Toluen
Ksilen
Aromatik hidrokarbonların kullanıldığı yerler
Güve kovucu
Tuvalet koku giderici
Yapıştırıcılar
Boya sanayi
Reçine
Patlayıcılar
Vernik
Tiner
3.Klorlu (Halojenli) Hidrokarbonlar:
Karbon tetraklorit
Klorlu hidrokarbonlu insektisitler
Kloroform
Metil klorit
Tetrakloroetilen
Trikloroetilen
Vinil klorit
Klorlu hidrokarbonların kullanıldığı yerler
İnsektisitler
Reçine
Mikroskop indeks sıvısı
Vernik
Buzdolabı gazı
Leke çıkarıcı
Kuru temizleme
Yangın söndürücü
4. Florlu Hidrokarbonlar:
Freon (buzdolabı gazı)
5.Terpenler
Turpentine oil (neft yağı)
Pine oil (çam yağı)
6. Diğer Hidrokarbonlar
Dizel benzin
Dizel benzin egzoz gazları
LPG
Makine yağı
Atık petrol yağları
Polisiklik aromatik hidrokarbonlar
Polinükleer aromatikler
Basınçlı boyalar
Termoplastik yol boyaları
Klinik bulgularına göre hidrokarbonların sınıflandırılması
Grup 1: yüksek aspirasyon riski düşük SSS etkisi, örnek; mobilya cilası, kerosen
Grup 2: belirgin SSS etkisi potansiyel aspirasyon riski, örnek; benzin, çakmak gazı, tiner, toluene, benzen, ksilen, neft yağı
Grup 3: toksik olmayan-lipoid pnömoni bu gruptakiler normalde maruz kalınan dozlarda toksik değillerdir. Ancak aspire edildiği takdirde
lipoid pnömoniye yol açarlar, örnek; yağlayıcı yağlar, motor yağı, bebek yağı güneş yağı, fuel oil, dizel benzin
Hidrokarbonların toksisitesinde rol oynayan faktörler
Viskozite, yüzey gerimi ve uçuculuk; bu üç fiziksel özellik aspirasyon riskini belirlemede önemli rol oynar. Dolayısı ile toksisiteleri üzerinde büyük etkileri vardır.
Viskozite: bileşiğin akıma veya form değişikliğine karşı gösterdiği dirençtir. Düşük viskoziteye sahip bileşikler aspirasyon açısından daha büyük risk taşır
Yüzey gerimi: moleküllerin sıvı yüzeyine tutunma oranlarıdır. Yüzey gerimi düşük moleküller ağızdan trakeaya doğru hızla yayılırlar.
Uçuculuk: sıvının gaz haline geçme eğilimidir. Uçuculuğu yüksek hidrokarbonlar aspire edildiği takdirde alveoler oksijenin yerini alarak hipoksiye neden olurlar.
TİNER
Akrilik tiner: oto boyalarında kullanılır.
Sellülozik tiner: aseton- toluen-ksilen-keton-glikol
Sentetik tiner (white spirit): %10 aromatik + %90 alifatik hidrokarbon
Rapid tiner: çok hızlı kurur. Metal aksam üzerine yapılan boyalarda kullanılır. Toluen içerir.
Duvar boyalarında sentetik, ahşap boyalarda ise sellülozik tiner kullanılır.
Alifatik hidrokarbonlar toksisite kliniği
AKUT TOKSİSİTE
Bulantı, kusma, diyare ve abdominal ağrı
Pulmoner hasar, öksürük, takipne, ral
Hipoksiye sekonder geçici SSS depresyonu veya eksitasyonu
Enfeksiyon
Pnömotosel
Kronik AC disfonksiyonu
Basit petrol derivelerinin GIS`den emilmesi az olduğu için sistemik toksisite riski düşüktür, ciddi petrol türevi maruziyetinde primer hedef organ akciğerlerdir. Aspire edilen hidrokarbonlar surfaktanı inhibe ederek alveoler instabiliteye, distal hava yollarının erken kapanmasına, ventilasyon-perfüzyon uyumsuzluklarına ve takiben hipoksemiye yol açar. İnterstisyel inflamasyon, atelektazi, hiperemi, vasküler tromboz, bronşial nekroz, intra alveoler hemoraji, ödem.
SSS: aspirasyonun indüklediği hipoksi SSS depresyonuna yol açabilir. SSS tutulumu genellikle büyük miktardaki maruziyetlerde gerçekleşir.
Aromatik hidrokarbon içermeyen petrol türevleri ile maruziyette. Koma sık değil, konvülzyonlar nadir.
Hafif: öksürük, takipne, irritabilite, uyku hali, ral
Orta: letarji, flasidite, bronkospazm
Şiddet: siyanoz, koma, konvülzyonlar
Orta dereceli ateş 38-39 sıklıkla görünür ama klinikle bağlantılı değildir. GIS bulguları sık ama yüksek dozlarda bile minördür. Ağız ve farinkste lokal irritasyon olur ancak diyare, hematemez ve melena nadirdir. GIS bulguları mobilya boyalarına maruziyette daha sık görülür.
İlk 4 saat içinde letarji, ronkus, ral, retraksiyonlar, siyanoz, lökositoz ve ateş varsa pnömoni gelişme riski %80
Takipne olmaması halinde hastalarda %80 oranında herhangi bir toksisite gelişmeyecek
Erken dönemdeki göğüs röntgenleri pnömoni gelişme olasılığı için bir kriter değildir.
Lâboratuvar bulguları
Göğüs röntgenleri
Pulmoner fonksiyon testleri
Arteryel kan gazları
CBC
Göğüs röntgenlerinde değişiklikler genellikle ilk 30dk içinde başlar ancak 12 saate kadar gecikebilir. Etki 72 saatte maksimuma ulaşır ve birkaç gün içinde çözülür ancak bazen değişiklikler birkaç ay devam eder. Asemptomatik hastalar röntgen bulgularına sahip olabilir ve hasta semptom geliştirmeden bu bulgular düzelebilir. Semptomatik hastalarda ise göğüs röntgenleri özellikle ilk saatlerde normal olabilir. Göğüs röntgenleri bulguları genellikle hafiftir ve ilerlemez.
Pulmoner fonksiyon testleri semptomatik hastalarda uygulanabilir.
Arteryel kan gazlarındaki anormallikler ventilasyon/perfüzyon uyumsuzluğuna bağlıdır. Nadiren anilin ve nitrobenzen maruziyetlerinde methemoglobinemi görülebilir.
Kan; ilk 48 saat içinde lökositoz sıktır. Çok fazla miktarda benzin maruziyetlerinde intravasküler hemoliz, akut böbrek yetmezliği, Karaciğer transaminazlarında yükselme ve koagülopati gelişebilir.
Hospitalizasyon kriterleri:
Başlangıçtaki göğüs röntgenleri anormal olan semptomatik çocuklar
İntihar amacı ile veya çok yüksek miktarda alanlar
Hipoksi veya solunum sıkıntısı olan hastaların göğüs röntgeni bulgularına bakılmaz
Ciddi göğüs röntgen bulguları olan hastalar.
6 saatlik gözlem sonunda hospitalizasyon kriterleri
Göğüs röntgeni bulguları olan ve başlangıçta asemptomatik olup gözlem sırasında semptom geliştiren hastalar
Başlangıçta asemptomatik olup sonra toksik katkı maddeleri nedeniyle bulgu geliştirenler
Normal göğüs röntgeni olup semptom geliştirenler
Gözlem periyodu sırasında yakından izlenemeyenler
6 saatlik gözlem sonunda taburcu edilme kriterleri
Normal göğüs röntgeni olan asemptomatik çocuklar
Hafif göğüs röntgeni bulguları olup hiç bulgu geliştirmeyen çocuklar
6 saatlik gözlem sonunda taburcu edilenler
Normal göğüs röntgeni olan asemptomatik çocuklar
Hafif göğüs röntgeni bulguları olup hiç bulgu geliştirmeyen çocuklar
Alifatik hidrokarbonlar kronik toksisite
Davranış değişiklikleri
Hareket bozuklukları (tremor, miyoklonus, korea, ataksi)
Konvülziyonlar
Cilt irritasyonu
İnhalasyon: Petrol türevleri ile inhalasyon bağımlılığı genellikle kimyasal pnömonilere yol açmaz. Nörolojik bulgular: Davranış değişiklikleri, hareket bozuklukları (tremor, miyoklonus, korea ve ataksi), piramidal bulgular ve konvülziyonlar.
Aromatik hidrokarbonların toksisite kliniği
TOLUEN
Doğada ham petrol içinde ve tolu ağacında bulunur.
Benzen derivesi
Çok uçucu
Patlayıcılarda, boyalarda, solvent olarak da vernik, zamk, reçine, tiner, benzin katkı maddesi, klinik termometre sıvısı
Erişkinlerde 60 mL içilmesi letal, 3 saat boyunca 600-800 ppm solunması halinde bulgular görülür
Bağımlılarda en sık kullanılan ajan
AKUT
Oral alındığında:
Taşikardi
Hipertansiyon
SSS depresyonu
Orofarengial ve gastrik ağrı
Bulantı-kusma, diyare
İnhalasyon ile maruz kalma:
Disritmiler
Solunum yollarında irritasyon
Bronkospazm, pulmoner ödem, pnömoni
SSS eksitasyonunu takiben depresyon, konvülzyonlar.
10 000 ppm üzerinde genel anestezi
Bulantı-kusma, diyare
KRONİK
Disritmiler
Dilate kardiyomiyopati
Solunum yetmezliği
Reflekslerde hiperaktivite
Periferik nöropati
Kişilik değişiklikleri
Tremor
Duygulanım değişiklikleri
Hafıza kaybı
Nadiren hepatorenal yetmezlik
Geçici distal renal tubuler asidoz
Hiperkloremik metabolik asidoz
Hipokalemi, hipofosfatemi Rabdomiyoliz, ciddi kas zayıflıkları
Tuhaf davranış değişiklikleri, akut paranoid psikoz, konfüzyon, görsel ve işitsel halüsinasyonlar, IQ azalması
Ani ölüm
Hamilelerde fetal alkol sendromuna benzer bulgular (toluene embriyopati), mikroensefalopati, SSS disfonksiyonu, büyüme
gerilikleri
Özefagus ve rektum kanserleri ile direkt ilişkili. Kemik ve bağ dokusu kanserlerinde mortaliteyi arttırıyor
BENZEN
Doğada ham petrol içinde ve ağaçların yapısında bulunur.
Benzin katkı maddesi, kuru temizleme, yapışkanlar, ayakkabı sanayisinde ve lastik sanayisinde, boyalarda, yazıcılarda kullanılır.
Öldürücü oral doz 10 mL.
AKUT
Oral mukozada yanma hissi, kusma
Hepatik toksisite
Paroksismal noktürnal hemoglobinüri
Taşikardi
Önce SSS eksitasyonu sonra depresyon
Somnolans, bilinç kaybı, delirium
Kimyasal pnömoni
Baş dönmesi
Eksitasyon
Dispne
Öfori
Koma ve ölüm
KRONİK
Düşük miktarlarda inhalasyon
Trombositopeni, lökopeni, aplastik anemi
Lösemi
Baş ağrısı, baş dönmesi
İrritabilite
Nöropatiler
Anormal EEG bulguları
Diyabet
Benzen maruziyetinde spontan abortus
Hematolojik neoplazmlar
KSİLEN
Benzin bileşenidir ve yanıcı bir sıvıdır.
AKUT
Solvent olarak boyalarda, mürekkepte, vernikte ve temizlik deterjanlarında bulunur
Plastik sanayii, sentetik tekstiller, parfüm, herbisid ve insektisitlerin yapımında kullanılır
Histolojide doku örnekleri hazırlanmasında
Tahmini öldürücü doz erişkinlerde 50 mg/kg veya 15-30 mL`dir
İnhalasyonla 1000 ppm konsantrasyonlarında maruziyet hayati tehlike yaratır
KRONİK
Dermatit
Dispne, bronşit
Konfüzyon
Baş dönmesi, baş ağrısı
Korku-endişe
Hafıza kaybı
Tremorlar
Halojenli hidrokarbonların toksisite kliniği
AKUT TOKSİSİTE
SSS depresyonu
Solunum depresyonu
Psikomotor değişiklikler
Kraniyal nöropatiler
Renal toksisite
Hepatotoksisite
Zehirlenmeler primer olarak inhalasyon ile meydana gelir. Oral absorbsiyon hızlı fakat pulmoner absorbsiyonda olduğu gibi emilme tam
değildir.
KRONİK TOKSİSİTE
Sentrilobuler hepatik toksisite
Hipotansiyon
Aritmi
Üst solunum yollarında irritasyon
Terpenlerin toksisite kliniği
Erişkinlerde 120-180 mL maruziyetler fatal olabilir
Genellikle oral maruziyet söz konusudur
Abdominal ağrı, kusma, diyare
Taşikardi
Dispne
Aspirasyon
Ateş
Glukozüri, hematüri, albüminüri, anüri
Eksitasyon, delirium
Ataksi, vertigo, stupor
Konvülzyonlar ve koma
İnhalasyon:
Müköz membran irritasyonu
Hiperpne
Vertigo
Taşikardi
Başağrısı
Halüsinasyon
Konvülziyon
Hidrokarbon zehirlenmelerinde tedavi
Kusturma önerilmemektedir.
Aktif kömür genellikle önerilmemekte
Gastrik lavaj:
Saf petrol türevlerinde yapılmaz
Diğerlerinde çok yüksek miktardaki maruziyetlerde, spontan kusma yoksa, çok toksik etkileri varsa veya çok toksik katkı maddeleri içeriyorsa yapılabilir
5 mL`nin üzerindeki ksilen maruziyetlerinde ilk 1 saat içinde yapılabilir
Kusturma hiç bir tip hidrokarbon zehirlenmesinde yüksek aspirasyon riski nedeniyle önerilmemekte
Gastrik lavaj:
Saf petrol türevlerinde yapılmaz. Çünkü maruziyetlerin çoğunda sistemik toksisite riski çok yüksek değil.
Dekontaminasyon kararını verirken maruz kalınan ajanın toksisitesi, miktar, maruziyet zamanı ve hastanın klinik durumu göz önüne alınmalıdır
Eğer hasta stuporda ise veya uykulu ise entube edildikten sonra yapılmalıdır
Küçük, fleksibıl bir nazogastrik tüple ve su ile yapılabilir. Hasta trandelenburg ve sol lateral dekübit pozisyonda uygulanmalıdır.
Aktif kömür petrol türevlerini adsorbe etmez ve kusmaya neden olarak aspirasyon riskini arttırabilir. Ancak çalışmalar aktif kömürün kerosen ve neft yağı için yüksek adsorban etkisini göstermiştir. Ayrıca toluen ve benzen maruziyetinde de aktif kömür kullanılabilir.
Solunum takibi
O2 tedavisi
Entübasyon
Sıvı elektrolit dengesi takibi
EKG � vital bulgu takibi
Steroid tedavisi
Antibiyotikler
Ekstrakorporeal membran oksijenizasyonu
Solunum takibi: saf petrol türevlerinde oral maruziyette en büyük problem solunum yetmezliğidir. Hastalar solunum güçlüğü yönünden hızla değerlendirilmeli ve gerekirse o2 verilmelidir. Uzun süre pozitif basınçlı o2 uygulamasının gerektiği durumlarda pnömotoraks takibi yapılmalıdır. Bronkospazm olması halinde adrenalin kullanılmamalıdır. Kardiyoselektif bronkodilatörler veya aminofilin kullanılabilir
Sıvı elektrolit dengesi takibi: sıvı ve elektrolit denge bozukluğunun düzeltilmesi gerekir.
Toluen maruziyetinde hipokalemiye dikkat edilmeli.
EKG � vital bulgu takibi: adrenalin ve diğer sempatomimetik ajanların kullanımından aritmileri indükleyebileceği için kaçınılmalı
Steroid tedavisinin hidrokarbon aspirasyon pnömonilerinde herhangi bir yararı gösterilmemiş.
Proflaktik antibiyotik kullanımının da kanıtlanmış bir faydası yoktur. Bakteriyel pnömoni düşünüldüğünde ilk 24-48 saatte görülen ateş ve lökositozda antibiyotikler kullanılabilir.
Önceden hidrokarbonlara bağlı aspirasyon pnömonisi geçirmiş ve şu anda asemptomatik olan hastalarda da uzun süreli takiple temel pulmoner fonksiyon testleri yapılarak obstrüktif pulmoner hastalık değerlendirilmelidir.
Pulmoner bypass işlemidir. Erişkinlerde reversibıl akut pulmoner ve kardiyak yetmezlik halinde geçici fakat konvensiyonel tedaviye cevap alınamadığı durumlarda hayat kurtarıcı bir tedavi şeklidir
İnhalasyon ile maruziyet halinde
Hastanın ortamdan uzaklaştırılması
Solunum güçlüğü yönünden değerlendirilmesi
O2 uygulanması
Mekanik ventilasyon
Beta 2 agonistler ve kortikosteroid aerosol
Sıvı elektrolit dengesinin takibi
EKG ve vital bulgu takibi
Eğer öksürüğü, nefes almakta güçlük varsa solunum yolları irritasyonu, bronşit ve pnömoni yönünden değerlendirilmeli
Aşırı hidrokarbon buharına maruziyet ile pulmoner ödem gelişmesi 72 saate kadar gecikebilir. Hastaya fazla sıvı yüklemekten kaçınılmalı
Hipokalemi, hipokalsemi ve asidoz açısından değerlendirilmeli
Ventriküler taşikardi halinde lidokain ve amiodarone kullanılabilir
Göz teması halinde
Bol su ile en az 15 dakika irrigasyon
İrritasyon, ağrı, şişme, fotofobi, lakrimasyon devam ederse göz konsültasyonu
Cilt teması halinde
Kontamine kıyafetler çıkarılmalı
Sabun ve su ile cilt yıkanmalı
Topikal tedavi
Konu ile ilgili linkler
Hidrokarbon Zehirlenmeleri için yorumlar kapalı